Wanneer vindt leren plaats? De leerzone, Orange Field
Leven = groei = leren = leven = groei = …onderstaande twee schema’s illustreren mijn kijk op leren: het schema in figuur 1 is haet alom bekende schema waarbij op de as van capaciteiten en uitdaging verschillende zones van ontwikkeling wordt voorgesteld, inclusief de plek waar ‘flow’ zich zou afspelen. In figuur 2 heb ik in oranje aangegeven waar het leren naar mijn idee vooral plaatsvindt. Ik denk dat ‘Flow’ dan ook veel meer kan ontstaan in het gezonde spanningsveld tussen comfort zone en de zone van nabije ontwikkeling.
Figuur 1: op de as van uitdaging en capaciteiten wordt doorgaans beweerd dat ‘flow’ (bedenker van deze term is Mihaly Csikszentmihalyi) plaatsvindt in de ‘nabije zone van ontwikkeling’ een term die half jaren ’50 vorige eeuw door Lev Vygotski is geïntroduceerd.
Figuur 2: De Haas leermatrix
Dit schema geeft aan dat het leerproces zich vooral afspeelt in de interactie tussen datgene wat een persoon al beheerst, kent (comfort zone) en ‘nieuwe’ uitdagingen die weer net iets meer eisen dan wat ik al kan/ken (de nabije zone van ontwikkeling). Naar mijn idee is dit de ‘leerzone’ waarin ‘flow’ het beste tot zijn recht kan komen. Dit is het gebied van de onbeperkte mogelijkheden (Field) waarin altijd een zekere mate van creativiteit, inventiviteit een belangrijke rol speelt(orange).
Hoe vindt leren in de 21e eeuw plaats?
Mijn visie op leren is samengevat in de term ‘Creërend leren’: zij is gebaseerd op vijf dimensies, die onderling sterk met elkaar verbonden zijn:
- Curiosita
- Centraal uitganspunt voor al het leren is de blijvende verwondering, een onbevredigbare nieuwsgierige benadering tot het leven en een voortdurende zoektocht naar het ononderbroken leren:
- Collectief
- Leren samen te denken, te leren met instrumenten en concepten zoals parallel denken en ‘thinking together’; de kracht van parallel denken – iedereen tegelijkertijd vanuit eenzelfde perspectief denken – vereist naast cognitieve vooral ook sociaal-emotionele vaaridgheden.
- Constructief
- Als tegenhanger van destructief, vertegenwoordigt deze dimensie vooral een attitude, een houding die veel meer gericht is op ‘wat zit er in’, ‘wat zijn de kansen, mogelijkheden’. Natuurlijk met een reële kijk op de situatie, het probleem.
- Creatief
- ‘het op zoek gaan naar het juiste, tweede antwoord’ vind ik een veelzeggende omschrijving. Dit veronderstelt echter een houding die open minded is. Bij creativiteit gaat het om met een ‘open mind’ willen doorbreken van zelfopgelegde denkpatronen en gewoontes, om van daaruit met waardevolle, nieuwe, vernieuwende ideeën te komen. Net zoals piano spelen, voetballen en lezen is ‘creatief denken’ een te leren vaardigheid; er is werkelijk een heel arsenaal aan theorie en technieken die met een goede combinatie het hele brein activeren. Fundament hierbij is ‘de wil om nieuwe ideeën te bedenken’.
- Contextgebonden
- Leren vindt het beste plaats als het wordt aangeboden in een relevante context. Informatie gaat pas ‘betekenis’ krijgen in een situatie die er toe doet. Daarnaast heb je de dialoog met anderen nodig, om ook een goede zelfdialoog te kunnen voeren.
